“Hãy kể tên một vị anh hùng được hạnh phúc đi. Cậu không kể được à.”
“Mình không kể được.”
“Mình biết mà. Người ta chẳng bao giờ để cho cậu nổi tiếng và hạnh phúc cả. Mình sẽ kể cho cậu một bí mật.”
“Kể đi.”
“Mình sẽ là người đầu tiên được như vậy. Thề đi.”
“Sao lại là mình?”
“Bởi vì cậu là lí do mình sẽ như vậy. Thề đi.”
“Mình xin thề,”
“Mình xin thề,”
Sử thi Iliad của Homer từ lâu đã được công nhận là một trong những thiên sử thi cốt lõi của văn minh Hy Lạp, đồng thời là nền móng quan trọng cho sự hình thành của văn minh phương Tây. “Bài thơ thành Troy” giờ đây được nhà văn Madeline Miller kể lại thông qua tác phẩm Trường ca Achilles, dưới một góc nhìn mới mẻ và đầy cảm tính của Patroclus – người chiến hữu thân cận nhất, người bạn thân nhất, và philtatos – người thương yêu nhất của Achilles.
Hy Lạp vào thời hoàng kim của các anh hùng. Patroclus khi ấy chỉ là một hoàng tử trẻ xứ Opus vụng về và tầm thường, bị trục xuất tới vương quốc Phthia và được nuôi dạy bởi vua Peleus. Patroclus nghĩ đời mình cứ trôi qua nhạt nhoà như vậy, chịu ơn thu dưỡng và luyện tập để trở thành người lính của Phthia, bị bàn tán và không bạn bè vì đã giết một thằng bé. Chính hoàng tử Achilles – xinh đẹp và rực rỡ như ánh mặt trời – đã tìm đến và lôi cậu ra khỏi những xó xỉnh nhỏ bé, kết bạn với cậu và tô vào đời cậu những sắc màu tràn trề nhựa sống.
Tình bạn giữa vị hoàng tử trẻ đầy kiêu hãnh và kẻ tội đồ bị trục xuất khỏi quê hương bắt đầu từ khi Achilles xin cha cho Patroclus trở thành therapon – chiến hữu thề nguyền trung thành của mình. Tình bạn của chúng tôi ùa tới ngay sau đó, như những cơn lũ mùa xuân tràn về từ lòng núi. Cả hai cùng nhau nô đùa, bơi lội, trèo cây, cùng nhau luyện tập, chạy đua, đấu vật, cùng ăn và cùng ngủ tựa như bao cậu nhóc thường dân ngoài kia, tựa như thứ treo trên đầu họ không phải là con dao của số mệnh.
Câu chuyện theo chân hai người từ tuổi thơ êm đềm, qua những năm tháng luyện tập với thầy Chiron, cho đến khi tiếng gọi chiến tranh vang lên vì nàng Helen bị bắt cóc. Patroclus, vì tình yêu và sự trung thành, bước vào chiến trường cùng Achilles, nơi định mệnh và lời tiên tri không thể tránh khỏi chờ đợi họ. Câu chuyện được kể qua góc nhìn của Patroclus đã khắc hoạ một Achilles dưới con mắt ngưỡng mộ và yêu thương, thay vì chỉ tập trung vào các chiến công hiển hách và đẫm máu của chàng. Madeline Miller viết về tình yêu đầy dịu dàng và bi tráng, nó tự nhiên như hơi thở, vừa ngọt ngào, vừa mang sức nặng của định mệnh.
Dẫu vậy, Achilles là một anh hùng, người chạy nhanh nhất thế giới và được tiên tri sẽ trở thành chiến binh vĩ đại nhất Hy Lạp. Vị thần số mệnh buộc chàng phải lựa chọn giữa hai con đường: tham gia trận chiến thành Troy nơi dòng máu thần linh sẽ sôi sục trong chàng, trở thành một chiến binh vĩ đại và hi sinh đầy anh dũng nơi chiến trường; hoặc dòng máu thần trong chàng sẽ phai tàn còn sức mạnh thì biến mất, chàng sẽ sống một cuộc đời dài lâu nhưng tầm thường và không ai biết đến. Già cả và cô độc, Achilles sợ hãi điều đó. Chàng là ai nếu không nhiệm màu và toả sáng chứ? Chàng là ai nếu không sinh ra để nổi danh?
Trận chiến thành Troy diễn ra, và chiến tranh biến sinh mệnh mỗi người thành những sợi chỉ mảnh. Những đau thương, mất mát và hối tiếc như giằng xé trái tim mỗi người. Sự kiêu ngạo và bướng bỉnh của chiến binh mạnh nhất Hy Lạp đã đẩy người chàng yêu thương vào cõi chết, những nỗ lực gần như mù quáng của người mẹ muốn giấu con mình khỏi số phận thảm khốc đang chờ đợi phía trước… Tất cả đã tạo nên một tác phẩm vừa mang đậm nét sử thi, vừa gần gữi, dễ dàng chạm đến trái tim người đọc.
Câu chuyện không “làm mới” lịch sử bằng cách thay đổi kết cục, bi kịch vẫn xảy ra. Nhưng điều khiến Trường ca Achilles ám ảnh là cách nó dẫn người đọc đến cái kết ấy, nhẹ nhàng, chậm rãi, để từng khoảnh khắc vui, buồn, lo lắng thấm dần qua từng câu chữ. Khi trang cuối khép lại, ta cảm giác như mình vẫn còn nghe được tiếng vọng của Patroclus và Achilles bên nhau ở một nơi không còn chiến tranh hay lời tiên tri, nơi họ được sống cuộc đời của chính mình.
TRONG BÓNG ĐÊM, hai hình bóng, vươn qua hoàng hôn nặng nề, tuyệt vọng. Tay họ chạm vào nhau, và ánh sáng bùng lên như hàng trăm chiếc bình vàng rót ra ánh mặt trời.
Ngô Hà Hương Vy
